Soya sosu sağlıklı mı?

Soya sosu ne yazık ki adında 'soya' olduğu için onun sağlıklı olduğunu söyleyenlerin iddia ettiği gibi sağlıklı bir ürün değil. Soya yağı da sağlıklı değil. Pek çok diyetisyenimizin iddia ettiği gibi, 'sıvı yağları karıştırıp kullanma'nın sağlığınız açısından hiç bir olumlu yanı yok. Çünkü rafine edilmiş yağların hiç birinin içinde o bitkinin rafine edilmeden önce içerdiği besin maddeleri yok. Hepsi valizlerini toplayıp çoktan terketmiş oluyorlar soyayı, mısırı, ayçiçeğini... Ne market raflarında bir kaç liraya satılan soya sosları, ne de rafine edilmiş soya yağları sağlıklı. Amerikan soyasını övmek için gelen uzman doktorlar 'rafine' edildikten sonra hala sağlıklı olup olmadığını sorduğunuzda yampiri yanıt veriyorlar. Biri sodyumdan ibaret, öteki ise yağdan. Reklam bir balon. Sadece 'reklamveren'lerin ve 'reklamtaşıyan'ların kesesini dolduruyor o kadar.

Dr. Kuşhan diyet dergisinin Şubat 2007 sayısı için baklagillerle ilgili bir yazı hazırlamıştım, soyanın da tüm heybetiyle yer aldığı bir yazı. Soya fasulyesi üzerine yapılmış pek çok araştırma sonucunda, onu yere göğe sığdıramıyor araştırmacılar.
Soyayı pek çok farklı şekilde, pek çok farklı yerde kullanmak mümkün. Soya sütü süt yerine, sütün kullanıldığı yerlerde; soya eti ve kıyması et ve kıymayla yapılan bütün yemeklerde et ve kıyma yerine; soya filizi salatalarda ve sebze kavurmalarında; soya peyniri (tofu) çorbalarda, salatalarda, sebze kavurmalarında, sandviçlerde, nohut ununa bulanıp kızartılarak, soya sosuyla marine edilip fırında pişirilerek, omlet olarak...

Liste uzun ama sizi yanlış yönlendirmek istemem. Ben soya eti ve kıyması kullanmıyorum. İki nedeni var. Birincisi etyemezliği seçtiğimden beri ete benzer şeylere karşı heyecan duymuyor olmam. İkincisi ise bu ürünlerin genleriyle oynanmış soya üretiminde dünyanın en yüksek payına sahip ülkelerden ithal ediliyor olması. Önümüzdeki günlerde burada tanıtacağım bir dostum, Ahmet Nedim Nazlıcan (ki kendisi hayatını soyaya adamış bir ziraat mühendisidir), kendi deyimiyle 'yarı ekolojik' olarak yetiştirdikleri soya fasulyelerinden gönderiyor bana. Üstelik piyasadakilerden çok daha ucuza. Ben de onu kullanıyorum. Börekler, lahmacunlar bile yapıyorum ıslatıp mutfak robotundan geçirerek püre haline getirdiğim soya kırıklarıyla. Soya kırıklarıyla yaptığım kekler, soyalı değil fındıklı gibi oluyor.

Evet soya sağlıklıdır. Ancak emin olun ki her yemeğe 'sağlıklı' dediler diye tuz gibi gezdirdiğiniz soya sosu değildir sağlıklı olan. Derseniz ki gerçek soya sosunu, 'tamari'yi kullanıyorum, o zaman sesimi çıkarmayacağım inanın. Bakın onu kullanın işte. (Türkiye'de ne yazık ki satılmıyor tamari. Gerçek bir ürün olduğu ve yapımı meşakkatli olduğu için de market raflarını dolduran sodyum bombası soya sosları kadar ucuz bir ürün değil. Belki de bu yüzden satılmıyordur.)

Piyasada satılan 'ticari' soya soslarıyla ilgili şu bilgileri vermek istedim: "Ticari soya sosları genellikle bir petrol yan ürünü olan heksan (hexane) yardımıyla yağından ayrılan soya fasulyesiyle yapılır. Süreçte kullanılan yapay fermente yöntemleri genetiğiyle oynanmış enzimler içerir. Doğrusunu isterseniz çoğu soya sosu bol miktarda tuz ve şeker içeren karamel rengi verilmiş sudan ibarettir."
(Kaynak: www.care2.com)

Soyaya ve soyadan yapılabilecek ürünlere (soya sütü, tofu, soya kırıklarıyla yapılabilecek kekler vs) en çok yer verdiğim kitaplar:
Mevsimlerle Gelen Lezzetler, Oğlak Yayınları, İstanbul, 2002
Tak Koluna Sepeti: Bodrum Pazarından Tatlar, Renkler, Portreler, Oğlak Yayınları, İstanbul, 2003
Mutfakta Zen, Dharma, İstanbul, 2003 (Mutfakta Zen bir kaç ay önce yeni baskısıyla kitapçı raflarında -sadece bir kısmının ne yazık ki- yerini aldı. Onu görmeyi özlemiştim kitapçı raflarında. Bana merhaba dedi tekrar.)